Gromperenzalooten

Gromperzaloot, eent bescheidend Ässen an äwer su een klengen Weltenbummler. Wanns du su viraan enger Këst Gromperen setz, dobaussen ass eng Hëtzt datt een baal schmëlzt, ass de Plang siier gemaat.

D’Gromperzaloot ass eent klassicht Beispill fir kulinarisch Evolutioun. Ween d’Gromperzaloot erfond hat ass net wirklich no ze séichen. D’Iddi Gromperen mat bëssen Säier, Ualig oder Fett ze mëschen, ass wahrscheinlich entstannen aus dem Wonsch Rester haltbar ze maan. Eent kulinarischt Ergebnis aus Nugdwendigkeet, regionaler Kreativtéit an der Verbreedung van der Gromper ab deem 18ten Joerhonnert.

Et ass allerdings eng kleng Réis durich d’Welt, mol lookisch, mol gekéihlt, mol zitrounisch-frësch, mol crèmig an deftig. Kucken mir eis mol aan van wu d’Gromperzalooten kommen an wie se an deen verschiddenen Länner zoubereet jiän.

Ausserdeem hat d’Gromper den Zaloot selwer gewiällt, ob an Bayern, genausu wie an Griechenland, Italien oder om Balkan.

1. Däitschland, Essig-Ualig oder Mayonnaise

Die äler Generatioun hat nëmmen 2 Lageren kannt, die nördlich mat Mayonnaise, déi gebruaren ass, wie de Frigo an den Haushalt gezujien ass. An die südlich mat Bréit, Essig an Ualig. Eng Methoud dës Zaloot ouni die nigdig Kéihlung mi lang haltbar ze maan.

Hokt jiët zu festkooschenden Gromperen gegraff, regional an mat kuurzem Transport. Een neutralen Ualig, Essig, dachs o den Essig van de Cornichon, entweder Bréit oder Mayonaise.

2. Italien

Am 18ten Joerhonnert mat der Hongersnougd hat cucina povera dankbar d’Gromper aangehollt. Dachs ass sie zesaammen mat gréinen Bungen an eent Dëppen gewandert, an dann verfeinert mat deen selwischt Zutaten wie beim Pesto Genovese als waarmen Plat. Die kaal Versioun ass niäwenbei entstannen, van Gromperen, déi iwerig bliwen sen.

Hokt ass doraus eng Zaloot enstannen, mat zousätzlich Oliven, Knuawelek, an bëssen Wäissenwéngessig. Ween et jiären hat, hat dann na frësch geriwene Pecorino driwer gestreit.

3. Griechenland

Ob deen ischten Bléck klengt datt ongewéinlich, bei Griechenland jiët jo ischter aan Oliven, Schoofskiis an Oregano gedeit. Die klassisch Patatosalata wor lang eent ganz einfascht an simpelt Ässen. Gekooschten Gromperen, Ënnen, Olivenualig, Zitrounensaaft an Péitersilich. Mi wor net nigdig dachs lookisch, bei Fësch, gebroodend Geméiss oder pur op der Bottisch, zervéiert. Den Zaloot wor aarem aan Zutaten dofir äwer räich am Goût, den Olivenualig an Zitrounen woren aus dem eegene Gaart, an d’Ënnen sen om Späicher gedrëchent jiän an han su de Wanter iwerstannen.

Hokt an der modernenr Këchen erliäft dës Zaloot eng kleng Renaissance, besonnig bei Vegetarier oder „mezedes“ Këchen, wu kleng Platen d’Hauptroll spillen. Su jiän et z.B. Varianten mat Ënnen, Kaperen, Dill an bëssen Dijonmostert. D’Gromperen jiän na waarem mat der Zitrounen-Olivenualig- Mëschung vermëscht fir datt d’Gromperen de Goût goud ophualen.

4. Türkei

Am osmanischen Räich sen d’Gromperen rischt spéit opgetaucht, sie han äwer ganz siier hir Platz an deen anatolischen Biärigregiounen fond. Den patates salatas wor ganz einfasch gehaalen. Gekooschten Gromperenwürfel, vill Péitersilich, Ënnen, Olivenualig, Zitrounensaaft, heisndo Sumach oder Nar Eksisi (Granatappelzaroup).

An hokt land den Gromperenzaloot moies om Kaffisdësch, jiären mat hart gekooschten Eier, graspelten Muurten oder angeleiten Cornichon. Den Dressing ass ëmmer na ganz einfasch gehaalen, fir eng liit Cremigkeet, evtl. na mat Joghurt vermëscht.

Noohaltigkeet om Teller

• Am Platz ëmmer die selwischt Zorten aus dem Buttik mat ze brengen, kuck fir aal Zorten ze fannen, sie förderen Biodiversitéit an schmaaschen manner wässerig.
• Léiwer frësch Frühlingszwibbelen vam Maart wie angeflujien Avocadoen aus Iwersee.
• Gromperzaloot ass net nëmmen jiät fir de Summer. Am Hiärest suarigen Krürbiswürfelen oder rugd Rommelen fir Aafwiässelung, ouni mussen op Tomaten aus der Zär zeréckzegräifen.
• Eng Geméissbréit aus den Schaalen an dem Aaafschnëtt gekooscht, paséiert an am Glas angekooscht ass sie eng perfekt Basis fir eng goud Gromperzaloot.

Su jiän et ganz sëcher na vill Alternativen fir noohaltig ze kooschen.

Fazit

De Kär bleift äwer ëmmer selwischt. Gromperzaloot ass eng Erënnerungsgeschicht. D’Mëschung aus enger mëller séisser Knoll, saurer Marinade an enger knackiger Einlaag déi umami, Frëschheet an Textur liwert.

Du has lo villäicht selwer Iddi krii, an denger Këchen bëssen Geschicht ze kooschen an gläichzéktig d’Zukunft ze prouwen. Villächt fängs du mat engem klassischen Grompaerzaloot aan, vermëchs en mat engem Pesto Genovese an mëchs als final Zutat türkichen Sumach drënner. Genau datt hat d’Gromper op hirer 500-Joer aaler Europaréis bewisen, Flexibiltéit, fir Traditioun, Goût an d’Ëmwelt. An deem Sënn, Deckel op, Läffel dran, an erzäll mir jiären watt an denger Gromperzaloot land.